77

77

WIADOMOŚCI TEMATYCZNE I PUBLIKACJE

REGULAMIN KOMUNIKACJI W ZESPOŁU KREATYWNYM

Ya. A. PONOMAREV, CH. M. HAJIEV

Komunikacja jest jedną z form interakcji między ludźmi. Dziedzina komunikacji nie ogranicza się tylko do zaspokojenia szczególnej potrzeby osoby do kontaktu z innymi. Dotyczy to wszelkiego rodzaju działań merytorycznych i społecznych. Komunikacja jest organicznie wpleciona we wspólne działanie, gdzie „działa jako otwarty i wysoce mobilny system, zapewniając możliwość dystrybucji (i redystrybucji) funkcji między jego uczestnikami, zmieniając role w trakcie rozwiązywania problemów, wzajemną pomoc (lub przeciwdziałanie), wzajemną korektę, kontrolę, kompensację „ [4; 13] .

Dość jasno wyrażona specyficzna organizacja komunikacji istnieje w wielu rodzajach wspólnych działań. Komunikacja w różnych rodzajach działalności człowieka jest zorganizowana tak, aby najskuteczniej służyć temu rodzajowi działalności. Specjalna organizacja komunikacji może być ustalona legalnie (w Karcie Insky'ego), może być ustalona w różnych pisemnych i niepisanych, ale całkiem zrozumiałych zasadach („zasady dobrego tonu”, cechy komunikacji między rodzicami i dziećmi, nauczycielami i uczniami itp.), nie realizowane, jak to zwykle bywa w przypadku spontanicznie ustanowionych systemów komunikacji (cechy komunikacji w określonej rodzinie, narodowe cechy komunikacji itp.).

Na przykład w działalności wojskowej taka organizacja ma długą historię i ma na celu maksymalizację tej działalności, przede wszystkim w warunkach bojowych, a także podczas służby wojskowej w czasie pokoju i w procesie szkolenia żołnierzy. Organizacja komunikacji w działaniach wojskowych ma wyraźny „nienaturalny”, sztuczny charakter i jest tak charakterystyczna, że ​​wymaga nawet specjalnego szkolenia, aby opanować umiejętności komunikacyjne. Tak więc w wielu przypadkach stanowiska uczestników komunikacji są bardzo jasno określone i prawie zawsze przed rozpoczęciem komunikacji; istnieją specjalne, ściśle określone sposoby zwracania się do uczestników komunikacji między sobą - wszelkie inne metody leczenia są zabronione iw taki czy inny sposób są surowo karane; istnieją ścisłe formalne zakazy dotyczące niektórych rodzajów oświadczeń - na przykład wyśmiewanie rangi z wyższego szczebla, odmowa wykonania rozkazu itp. Nie twierdząc, że są kompletne, tylko dla zilustrowania naszych stanowisk, zbadajmy, jak dokładnie niektóre aspekty organizacji komunikacji w działaniach wojskowych pomagają to zoptymalizować aktywność.

W życiu codziennym, przed rozpoczęciem ważnej rozmowy, często jest to konieczne

78

„Poczuj” status funkcjonalny i pozycję społeczną partnera: pytania o zdrowie, rodzinę, sprawy, kilka wiodących pytań o przyszły temat rozmowy w wielu kulturach wprowadza się w zasady grzecznościowej rozmowy (która, nawiasem mówiąc, jest również formą komunikacji). W warunkach bojowych dla takich przysmaków nie ma czasu. Dlatego rozmowa rozpoczyna się od najpełniejszego określenia pozycji (rangi, pozycji) i stanu (zdrowych, rannych, chorych) partnerów, co prawie jednoznacznie określa ich pozycję w rozmowie (zdrowa - gotowa do misji bojowej; młodsza - posłuszna, starsza - kolejność; pozycja jest taka i taka jest za to odpowiedzialna), dlatego rozmowa nie wymaga marnowania czasu.

Nieprzestrzeganie nakazu w sytuacji bojowej jest przestępstwem wojskowym i prowadzi do zakłócenia działań wojskowych. Dlatego też, za pomocą specjalnych, ściśle określonych metod traktowania dowódców i podwładnych w armii, stworzono dodatkową barierę na drodze nieposłuszeństwa do wyższej rangi. Ma to na celu system honorowania (który jest jedną z form komunikacji za pomocą pantomimiki); specjalne polecenia („Uwaga! Posłuchaj mojego polecenia!”); specjalne wyrażenia wymagane podczas rozmowy z przełożonym („Tak”, „Jestem posłuszny”, „Pozwól mi się zwrócić!”, „Pozwól mi odejść!” itp.); zakaz wymijających i niejasnych odpowiedzi na pytania i polecenia starszego oficera (tutaj przypominamy niechęć Suworowa do odpowiedzi „Nie mogę wiedzieć!”).

Organizacja komunikacji w działaniach wojskowych zawiera pewne zasady formalne dla pewnych rodzajów interakcji komunikacyjnych. Na przykład w codziennym życiu procent błędów w postrzeganiu treści próśb i zamówień, o które pytają nas inni, jest dość znaczący. Najczęściej konsekwencje takich błędów można łatwo naprawić, a błędy powodują tylko niewielką irytację. W armii, zwłaszcza w sytuacji bojowej, niezrozumienie porządku obarczone jest najpoważniejszymi, często katastrofalnymi konsekwencjami. Dlatego istnieją formalne zasady, które minimalizują (i praktycznie wykluczają) możliwość błędu w postrzeganiu zamówienia. Dla najstarszego w kolejności jest to polecenie: „Powtórz polecenie!”, A dla młodszych w porządku odpowiedź brzmi: „Jest to i to!” Dla porównania, nie możemy powiedzieć przyjacielowi: „Natychmiast powtórz moją prośbę, abym mógł mocno i szybko upewnić się, że dobrze mnie zrozumiałeś! ”- musimy zadzwonić do niego na mniej lub bardziej długą rozmowę, podczas której możemy pośrednio upewnić się, że nasza prośba jest zrozumiała poprawnie

Słynny żart Moliera: „Powiem ci po łacinie, że jesteś chory ...” odzwierciedla bardzo charakterystyczną zasadę komunikacji medycznej - obfitość terminów łacińskich, które lekarze starają się zastąpić nawet najprostszymi i najczystszymi wyrażeniami, które łatwo wyrazić w ich ojczystym języku. Ten trend - produkt rozwoju historycznego - jest niezbędny w medycynie (w przeciwnym razie profesjonalna rozmowa medyczna może zranić pacjenta), ma na celu optymalizację komunikacji lekarzy.

Pomimo dużego wpływu organizacji komunikacji na efektywność odpowiedniego rodzaju działalności, ten aspekt komunikacji praktycznie nie jest objęty literaturą naukową, pojawiają się pewne trudności w identyfikacji tego problemu jako przedmiotu badań naukowych, ponieważ codzienna świadomość uważa różne formy organizacji komunikacji za „oczywiste”, „ oryginalny. ”

W warunkach współczesnego rozwoju społecznego, postępu naukowego i technologicznego spontaniczny charakter tworzenia i doskonalenia form organizacji komunikacji zaczyna nie spełniać potrzeb praktyki społecznej. Istnieją zasadniczo nowe rodzaje wspólnych działań, na przykład działalność astronautów, operatorów usług kosmicznych, wiele starych rodzajów działalności, na przykład działalność naukowa, są w znacznym stopniu restrukturyzowane. Wszystko

79

Wymaga to stworzenia nowej i znacznej restrukturyzacji starych form organizacji komunikacji w celu uczynienia ich adekwatnymi do optymalnej konstrukcji odpowiednich działań. Stąd porządek społeczny dla badań i celowe zarządzanie procesami powstawania, formowania i restrukturyzacji form organizacji komunikacji, stąd znaczenie i znaczenie tego zagadnienia, które powinno zająć określone miejsce wśród badań problemu komunikacji.

*

Jednym z nowych rodzajów wspólnych działań generowanych przez rewolucję naukową i technologiczną jest zbiorowa działalność twórcza, która stopniowo zyskuje znaczącą pozycję nie tylko w technologii i nauce, ale także w takich dziedzinach jak literatura, sztuka, działania administracyjne, wojskowe itp. .

Rozwój zbiorowej kreatywności w dziedzinie nauki i technologii przed początkiem rewolucji naukowej i technologicznej nie wykraczał poza granice jednostki. Nauka o ówczesnej sztuce albo nie zauważyła, albo zignorowała fakty zbiorowej kreatywności, albo całkiem słusznie potraktowała je jako zjawiska, chociaż ciekawe, ale nieistotne. Od początku rewolucji naukowej i technologicznej udział zbiorowej pracy w nauce i technologii zaczął gwałtownie rosnąć. Obecnie rozwój kreatywności zbiorowej osiągnął etap specjalny i przechodzi na etap uniwersalny. W związku z tym jego problemy zajęły ważne miejsce w psychologii kreatywności. Organizacja kreatywnej komunikacji znacznie różni się od organizacji wszelkich innych form komunikacji. Zawiera szereg szczególnych momentów, które mają ogromne znaczenie dla skutecznego rozwiązania zadania twórczego. Zaniedbanie i niespełnienie tych momentów prowadzi do tego, że zbiorowa aktywność twórcza (na przykład wspólne rozwiązanie problemu wynalazczego) okazuje się nieskuteczna lub pod względem wydajności jest gorsza od indywidualnego poszukiwania twórczego.

Obecnie te chwile same są tylko empirycznie omawiane i są częściowo wykorzystywane w indywidualnych metodach optymalizacji zbiorowej kreatywności (burza mózgów, sylektyki, IPID itp.).

W burzy mózgów specjalna organizacja kreatywnej komunikacji jest jedną z podstaw metody. Istnieją jasno sformułowane formalne zasady regulujące proces komunikacji: 1) zakaz jakiejkolwiek krytyki proponowanych pomysłów; 2) promocja wszelkich pomysłów - im bardziej pomysł, tym lepiej; 3) wymagane jest wyrażenie jak największej liczby pomysłów; 4) mile widziane jest połączenie i poprawa pomysłów. Obowiązują inne zasady. [2; 265-267] . Synectics przywiązuje również dużą wagę do organizacji kreatywnej komunikacji, chociaż dużą wagę przywiązuje się do technologii wspólnych rozwiązań, a uczenie się kreatywnej komunikacji odbywa się poprzez włączenie nowicjusza do grupy doświadczonych grzeszników. W procesie rozwiązywania wielką wagę przywiązuje się do wymyślania analogii, które otrzymują odpowiednie miejsce w organizacji kreatywnej komunikacji. [2; 268-274] . Najbardziej kompletny przegląd istniejących metod zbiorowej kreatywności znajduje się w książce G. Busha. [1; 21-76] . W szczególności bardzo szczegółowo opisano najstarszą metodę wspólnego rozwiązywania problemów twórczych, dialog Sokratesa (maeutyka). Szczególne zasady takiego dialogu przyciągają wiele uwagi, z których wiele można jednoznacznie odnieść do formalnych zasad organizowania kreatywnej komunikacji (nawiasem mówiąc, bardzo skutecznych): a) swobodna wymiana opinii między równymi rozmówcami; b) wzbudzanie samoświadomości poprzez celowe pytania; c) wykorzystanie żartów jako sposobu na poprawę myślenia [1; 22–23] .

Wszystkie powyższe metody są interesujące, ponieważ znaczące miejsce w nich jest rzeczywiście poświęcone sztucznym, specjalnym technikom organizowania kreatywnej komunikacji, chociaż nie jest to w nich podkreślane. Mózg

80

Szturm i synektyka (a także maeutyka) są metodami empirycznymi, które pojawiły się poza badaniami naukowymi dotyczącymi problemów kreatywności. Ich analiza naukowa daje sprzeczne wyniki (patrz na przykład. [6; 79-80] ), jednak są one łatwo stosowane w praktyce.

Metodologicznym celem naszych badań nad organizacją kreatywnej komunikacji jest strategia zintegrowanego badania kreatywności. [5; 54-58] . Strategia została stworzona jako ogólna podstawa metodologiczna do badania wszelkich problemów i kompleksów problemów w dziedzinie kreatywności. Przeszła częściowy test eksperymentalny i zademonstrowała swoją wielką praktyczną przydatność. Strategia pomaga zbudować ogólny obraz procesu badania problemów kreatywności, aby zobaczyć miejsce jego rozwoju na tym obrazie, kieruje wysiłki w najbardziej optymalny sposób, a także pomaga zaprojektować konkretne zmiany. Wierzymy, że bez wsparcia tej strategii badawczej w dziedzinie problemów twórczych, są oni skazani na pozostanie przez długi czas na poziomie wiedzy kontemplacyjnej i empirycznej wielowymiarowości, które już nie zaspokajają potrzeb nowoczesnej praktyki w organizowaniu działalności twórczej.

Naszym zdaniem, rozwój problemu organizacji kreatywnej komunikacji jest na pierwszym bloku strategii kompleksowego badania kreatywności.

Opinia ta opiera się na następujących faktach: po pierwsze, w tym artykule po raz pierwszy postawiono problem organizacji twórczej komunikacji w procesie wspólnego (zbiorowego) rozwiązywania kreatywnych zadań w rozszerzonej formie; po drugie, w licznych badaniach innych powiązanych problemów komunikacji nieuchronnie poruszonych i rozwiniętych oraz organizacji kreatywnej komunikacji - jako aspekt głównego badania; po trzecie, istniejące metody optymalizacji zbiorowej kreatywności szeroko wykorzystują odrębne empiryczne metody organizowania kreatywnej komunikacji. Dlatego możemy założyć, że problem został dostatecznie rozwinięty w ramach pierwszego bloku strategii: „śledzenie” w planie modeli znaków pojawiło się w procesie badania powiązanych problemów; Przy pomocy naturalnych eksperymentów zidentyfikowano i zastosowano w praktyce indywidualne empiryczne metody organizowania kreatywnej komunikacji, a wreszcie problem został rozszerzony.

Zgodnie ze strategią zintegrowanych badań kreatywności problem organizacji kreatywnej komunikacji powinien zostać przeniesiony do drugiego bloku - bloku zastosowania wiedzy abstrakcyjnej. Tutaj trzeba podzielić problem na system kompleksów. Obiektywnymi kryteriami takiego rozczłonkowania powinny być cechy poziomów strukturalnych organizacji zjawiska ustalonego przez analizę genetyczną. Poziomy powinny być przekształcone etapami rozwoju kreatywnej komunikacji.

Co pokazuje analiza genetyczna? Jakie są etapy tego rozwoju? Przejdziemy od faktu, że wspólna działalność twórcza, w tym udana, może przebiegać w różnych formach - od krótkiej rozmowy nieznajomych po regularne spotkania przez lata w profesjonalnym zespole kreatywnym, tj. Kreatywna komunikacja może mieć miejsce: ale niezrównoważony proces; zrównoważony, ale nie profesjonalnie wdrażany proces; profesjonalnie przeprowadzony proces.

81

Pomaga to ustalić kryterium podziału problemu organizowania kreatywnej komunikacji na system kompleksów. Możliwość wyrażenia, uprzedmiotowienia i zrozumienia nowych pomysłów, które uważamy za podstawę kreatywnej komunikacji, jest wybierana jako takie kryterium. Oprócz tych kluczowych aktów kreatywnej komunikacji, inne są możliwe - przekazywanie wszelkich informacji (na przykład o efekcie fizycznym, znanych rozwiązaniach technicznych itp.), Ustalanie zdrowia partnera itp., Ale podstawa, istota, najważniejszy moment komunikacji w zbiorowej kreatywności to właśnie stwierdzenie, uprzedmiotowienie i zrozumienie nowych idei. Dlatego ich samą możliwość można uznać za kryterium rozczłonkowania, za pomocą którego możemy wyodrębnić etapy rozwoju, a tym samym poziomy strukturalne organizacji procesu twórczej komunikacji. Ponadto umożliwiają ustalenie relacji i interakcji twórczej komunikacji ze zwykłą, komunikatywną. W przypadku zwykłej komunikacji komunikacyjnej głównym punktem, który nadaje znaczenie komunikacji, jest przekazywanie informacji. Kreatywna komunikacja to sposób na tworzenie informacji. Jest to podstawowa różnica między komunikacją kreatywną a komunikacyjną. W ścisłym tego słowa znaczeniu komunikacja ludzka nigdy nie jest czysto komunikatywna ani czysto twórcza. Są to skrajne bieguny. Komunikacja ludzka jest zawsze komunikatywna i kreatywna z natury, z przewagą jednej lub drugiej. Można powiedzieć, że komunikacja międzyludzka jest jednością komunikacji komunikacyjnej i twórczej. Organizacja tej jedności obejmuje hierarchię poziomów strukturalnych, które płynnie łączą się ze sobą i stanowią przekształcone etapy jej rozwoju (rysunek).

Poza niższym poziomem leży obszar komunikacji czysto komunikacyjnej - taka jest „komunikacja” współczesnych komputerów lub „komunikacja” organizacji na poziomie oficjalnych dokumentów. Poza wyższym poziomem istnieje obszar czysto twórczej komunikacji - taka jest „komunikacja” za pomocą środków sztuki, co z konieczności wymaga współtworzenia widza.

Historycznie komunikacja ludzka powstawała podczas wykonywania funkcji komunikacyjnej. To jest główny cel naszych czasów. Kreatywna funkcja komunikacji jest jak produkt uboczny zwykłej komunikacji komunikacyjnej. Taki obraz można zaobserwować, gdy w rozmowie informacja jednego z uczestników komunikacji jest wykorzystywana „nie dla jej zamierzonego celu”, jako „podpowiedź” do rozwiązania całkowicie obcego zadania. Lub, na przykład, wynalazca opowiada wszystkim swoją pomieszaną ideę w nadziei znalezienia osoby, która ją zrozumie i pomoże wyjaśnić ją i przedstawić w bardziej zrozumiały sposób. Rozwinięte formy kreatywnej komunikacji w toku rozwoju historycznego jeszcze się nie pojawiły.

Jednak rewolucja naukowa i technologiczna, znacznie zwiększająca zapotrzebowanie na kreatywne pomysły (głównie w dziedzinie nauki i technologii), stworzyła obiektywną podstawę do przekształcenia produktu ubocznego w produkt bezpośredni. Rozwinięte formy organizowania kreatywnej komunikacji powstają dziś. Wszechstronna pomoc w tym zakresie jest faktycznym naukowym i praktycznym zadaniem psychologii kreatywności. Wytyczne metodologiczne w rozwiązywaniu tego problemu - strategia kompleksowego badania problemów kreatywności [5; 52-61] oraz prawo przekształcenia etapów rozwoju zjawiska w poziomy strukturalne jego organizacji (EUS - etapy, poziomy, etapy) [5; 31-43] .

Zastosowanie prawa transformacji (EUS) do problemu organizacji twórczości

82

komunikacja pozwala ustalić obecność pięciu etapów rozwoju kreatywnej komunikacji, które można przekształcić w pięć poziomów strukturalnych organizacji.

Pierwszy etap. Komunikacja ma przede wszystkim charakter komunikacyjny i polega na przekazywaniu informacji. Informacje są wykorzystywane wyłącznie zgodnie z ich przeznaczeniem, nie są z nich pobierane żadne informacje dodatkowe i dodatkowe (chyba że jest to bezpośredni cel odbiorcy informacji). Rozmyte i pozbawione znaczenia informacje w tym kontekście nie są akceptowane. Nie ma zatem możliwości wyrażania, uprzedmiotowienia i zrozumienia nowych idei. W codziennym życiu ściśle oficjalna rozmowa może służyć za przykład tego rodzaju.

Drugi etap. Komunikacja ma charakter komunikacyjny, informacje są wykorzystywane zgodnie z ich przeznaczeniem, rozmyte i pozbawione znaczenia informacje nie są akceptowane. Jednak partnerzy w komunikacji mimowolnie lub świadomie wyciągają z przekazywanych informacji nie tylko to, co stanowi ich bezpośrednią treść, ale także drugorzędne i wtórne aspekty, wykorzystując informacje jako wskazówkę do rozwiązania ich problemów. Jednak możliwości ekspresji, uprzedmiotowienia i zrozumienia idei są minimalne. Nowe pomysły wyrażane na tym etapie nie spotykają się z formalną sympatią, choć mogą być postrzegane i wykorzystywane przez partnera (typowym przykładem jest wykorzystanie pomysłów Sctirlitza przez Schellenberga, takie przypadki nie są rzadkością w praktyce kreatywności naukowej i technicznej). W życiu codziennym taki jest z reguły poziom zwykłej rozmowy.

Trzeci etap. Komunikacja jest komunikatywna i kreatywna. Informacje są wykorzystywane zarówno zgodnie z ich przeznaczeniem, jak i jako „wskazówka”. Niewyraźne i bezsensowne informacje są dozwolone. Możliwa jest ekspresja i uprzedmiotowienie nowych idei, ale nie robi się nic, by je ułatwić. W życiu codziennym z reguły jest to poziom mówienia „skonsultujmy się” lub „jedna głowa jest dobra, dwie lepsze”. (Na tym etapie kończy się rozwój kreatywnej komunikacji osiągniętej w społeczeństwie podczas spontanicznej organizacji komunikacji. Następujące etapy wiążą się z pojawieniem się sztucznych form organizowania kreatywnej komunikacji).

Czwarty etap. Komunikacja staje się kreatywna i komunikatywna. Przekazywanie informacji jako takie ma charakter pomocniczy. Podstawą komunikacji jest wyrażanie nowych pomysłów (nowych informacji) w oparciu o dobrze znane informacje lub nowe pomysły partnerów. Z resztą krąży rozmyta i pozbawiona znaczenia informacja. Specjalne wydarzenia organizowane są w celu ułatwienia ekspresji, zrozumienia i uprzedmiotowienia nowych pomysłów. Taki jest poziom kreatywnej komunikacji osiągany podczas burzy mózgów, synchronizacji, IPID itp.

Piąty etap można opisać jedynie hipotetycznie. Prawdziwe metody organizowania kreatywnej komunikacji odpowiadające temu etapowi jeszcze się nie pojawiły. Osiągnięcie piątego etapu organizacji kreatywnej komunikacji jest pilną potrzebą nowoczesnego postępu naukowego i technologicznego. Na piątym etapie komunikacja powinna mieć charakter głównie kreatywny i polegać na opracowywaniu nowych informacji: w każdej informacji konieczne jest wykorzystanie bezpośrednich, drugorzędnych i drugorzędnych aspektów; niewyraźne i bezsensowne informacje uważane za możliwe źródło pomysłów; organizować specjalne wydarzenia w celu usprawnienia ekspresji, zrozumienia i uprzedmiotowienia nowych pomysłów.

Etapy rozwoju kreatywnej komunikacji stają się poziomami strukturalnymi jej organizacji. Możesz już mówić o obecności co najmniej czterech poziomów organizacji kreatywnej komunikacji. Istniejące poziomy organizacji kreatywnej komunikacji są przekształcane w sytuacjach zadań twórczych w etapy funkcjonalne ich rozwiązania. Tak więc na początku próbują rozwiązać problem naukowy i techniczny oraz problem wynalazczy na poziomie czysto komunikatywnym:

83

dla specjalistów lub zwołanie spotkania specjalistów. Jeśli to się nie powiedzie, spróbuj „pomyśleć o czymś” w oparciu o informacje wyrażone podczas spotkania. Jeśli to się nie powiedzie, spotkanie nie jest już konieczne dla specjalistów, z bezpośrednim celem „wymyślenia czegoś razem”, ale bez specjalnego projektu procesu kreatywnej komunikacji. Wreszcie, uciekają się do metod, które zawierają specjalne zasady organizowania procesu twórczej komunikacji (burza mózgów, sylectics, IPID itp.). Metody piątego poziomu, jak już wspomniano, jeszcze nie.

*

Rozważmy teraz bardziej szczegółowo, co rozumiemy przez oświadczenie, uprzedmiotowienie i rozumienie jako kluczowe akty procesu twórczej komunikacji.

Wyrażanie twórczej idei odbywa się z reguły głośno, czasem na papierze, w formie szkicu (rozwiązanie techniczne lub, na przykład, rysunek przy tworzeniu zbiorowej pracy graficznej lub obrazkowej) lub krótkiego szkicu (na przykład twierdzenia o wynalazku lub fragment literacki przy tworzeniu zbiorowego dzieła literackiego) ). Mówienie o nowym pomyśle jest główną funkcją generatora pomysłów. Jest to bardzo ważny i wyjątkowy kluczowy akt twórczej komunikacji. Osoba, która nie ma nowych pomysłów, jest w zasadzie balastem dla zespołu kreatywnego (w najlepszym razie może pełnić funkcje pomocnicze: informator, który dostarcza współpracownikom przydatnych informacji). Uczestnik kreatywnego zespołu może mieć nowy pomysł, ale może go nie wyrazić. Może to wynikać z zakłopotania, niedowierzania we własne siły, a może z pragnienia odpowiedniego, „zniesienia” i samodzielnego wykorzystania własnej, a właściwie wspólnej, idei. A jeśli psychologiczna bariera niedowierzania we własne siły zostanie usunięta przez małe specjalne szkolenie lub nawet po prostu przez wystarczającą praktykę pracy w kreatywnym zespole, to drugi przypadek jest bardziej skomplikowany. Przezwyciężenie takich przypadków wymaga specjalnego wyjaśnienia, że ​​nawet „własny” pomysł, uzyskany w trakcie lub po podjęciu zbiorowej decyzji, nie jest wyłącznie własny, pomysły partnerów poszukujących, ich chęć rozwiązania problemu, zaufanie do jego znaczenia itp. Są półproduktami. Jednak jedno wyjaśnienie nie wystarcza i wymaga dość długiej edukacji członków zespołu kreatywnego w tym duchu. Samo użycie nawet „jego” pomysłu, uzyskanego podczas lub po dyskusji na temat zadania (bez zgody, a często nawet za zgodą partnerów), może prowadzić do najsilniejszego stresu psychicznego w grupie, a nawet zakłócić tworzenie pełnoprawnego i długotrwałego zespołu kreatywnego. Wyrażając więc nowy pomysł i nie „biorąc” go, jednostka deklaruje chęć uczestnictwa we wspólnej kreatywności. Jest to osobliwość tego momentu, kiedy nowy pomysł wyraża się jako kluczowy akt twórczej komunikacji.

Zrozumienie nowej idei reprezentuje proces rozumienia istoty nowej idei wyrażonej przez przynajmniej jednego z partnerów w zbiorowej kreatywności. Bez rozważania złożonych problemów psychologicznych związanych ze zrozumieniem skupimy się na znaczeniu tego elementarnego aktu komunikacji dla zbiorowej kreatywności. Nieporozumienie (gorsze - odrzucenie) nowej idei utrudnia owocną współpracę, choć nie wyklucza całkowicie jej możliwości. W argumentach przeciwnika, nawet jeśli nie rozumie istoty idei, osoba kreatywna może nauczyć się wielu wartościowych rzeczy: nowej linii myślenia; informacje o niektórych ważnych sprawach istotnych dla istoty sprawy; możliwy kierunek argumentacji swojej przyszłości, na przykład, poważniejsi przeciwnicy itd. Dlatego wspólna kreatywność, zbudowana na sporach, na konfrontacji uczestników, miała i ma pewną skuteczność. Przez tysiąclecia spór pozostał jedynym

84

„Oficjalnie uznana” metoda zbiorowej pracy twórczej. Naszym zdaniem spór nie jest bardzo skuteczną metodą zbiorowej kreatywności. Skuteczność nowoczesnych metod zbiorowej kreatywności - burza mózgów i synektyka - opiera się na kategorycznym wykluczeniu sporów przez ich wymuszone tłumienie. Nasze obserwacje działań prawdziwych grup i grup wynalazców pokazują, że współpraca, wzajemne wsparcie, zrozumienie i nadrabianie zaległości wzajemnych pomysłów na wspólne rozwiązywanie kreatywnych zadań jest znacznie bardziej owocne niż spór. Specjalne eksperymenty psychologiczne do pewnego stopnia wzmacniają tę pozycję. [4; 120] .

Nawet w przypadku sporu zaleca się odpowiednie zrozumienie oświadczeń partnera, a dla zespołu kreatywnego współpracującego zrozumienie i zrozumienie pomysłu nowego partnera jest koniecznym momentem.

Zrozumienie nowego pomysłu, w przeciwieństwie do „prostego” rozumienia (które jest jednak złożonym problemem psychologicznym), polega na postrzeganiu i rozumieniu informacji, które są zasadniczo nowe dla jednostki, co jest nowym pomysłem. Zrozumienie nowej idei zawiera pokonanie dodatkowych osobliwych barier psychologicznych: jeśli „proste” zrozumienie jest ułatwione przez instalację, w której pewne informacje są oczekiwane, a odpowiednio dostosowane struktury psychologiczne skierowane są do ich postrzegania, nowa idea zaprzecza tym strukturom i nie jest przez nich „przewidywana” , nie pasuje do zwykłych ram. Konieczne jest dla mnie wiele wysiłku, aby go rozwiązać i zrobić, przede wszystkim przezwyciężenie wewnętrznych barier psychologicznych. Zrozumienie nowego pomysłu często wymaga przełamania zwykłych pomysłów, a zaakceptowanie nowego pomysłu, nawet jeśli zostanie zrozumiane, jest wewnętrznym konsensusem co do możliwości niezwykłego spojrzenia sprzecznego ze zwykłymi pomysłami. Psychologiczny powód konserwatyzmu technicznego (i innych) w niektórych przypadkach może polegać na niezrozumieniu nowej idei, jej odrzuceniu. Zgodnie z naszymi obserwacjami kwalifikowane zrozumienie nowych pomysłów (oczywiście dostępne dla osoby z powodu zawodu i kultury) jest stosunkowo łatwe do opanowania dzięki specjalnemu szkoleniu.

Uprzedmiotowienie nowej idei, ze względu na jej wielkie znaczenie dla wspólnego rozwiązania zadania twórczego, jest przez nas wyróżniane jako niezależny akt komunikacji w zbiorowej kreatywności. Oryginalna idea nie tylko sama w sobie jest niezwykła, ale jest też bardzo niedokładnie objaśniona przez autora. Dobrze wiadomo, że czasami pierwszy wariant uprzedmiotowienia rozwiązania problemu jest niedoskonały. Z dostateczną jasnością tylko te partie są zobiektywizowane w strukturze obiektu, co było bezpośrednim wynikiem działania podmiotu, to znaczy okazało się zgodne z jego przewidywaniami, celowo zamierzonym celem. Zmiany pośrednie nie są wychwytywane we wszystkich warunkach. Logiczne rozwiązanie, nawet gdyby można było w jakiś sposób sformułować je za pomocą języka naturalnego, to znaczy wyrazić je w mowie, okazuje się również rozmyte przez indywidualne cechy znaczeń słów. Nadal musimy poświęcić wiele pracy, aby usunąć z niego subiektywne nieczystość. Aby to zrobić, najlepiej jest oczywiście skorzystać z możliwości kompetentnego zespołu naukowego, którego członkowie mają różne indywidualne cechy tych wartości, co znacznie ułatwia rozwój uprzedmiotowionego niezmiennika [5; 175] .

W wynalazku często pierwsza wersja myśli technicznej wygląda jak mieszanka werbalnej abrakadabry, pomieszanych szkiców i bezsensownych formuł. Wymaga to pewnej wytrwałości, czasem znacznej, nie tylko ze strony klarującego, ale także ze strony klarującego, aby wprowadzić nowy pomysł w odpowiednie formy i zrozumieć.

Uprzedmiotowienie jest przeformułowaniem nowej idei wyrażonej właśnie przez jednego z członków zespołu kreatywnego (uczestnika wspólnego rozwiązania zadania twórczego), w którym główny

85

uwaga skierowana jest na wyjaśnienie przez partnerów istoty wyrażanej idei i jej najbardziej odpowiedniego wyrażenia (werbalnego, graficznego, symbolicznego itp.). Uprzedmiotowienie nowej idei odbywa się z reguły w dialogu, który wyrażał ideę i partnera (partnerów) wspólnej decyzji (dialog „generatora pomysłów” i „rezonatora”). Obiektywizacja jest główną funkcją roli „rezonatora”. Znaczenie procesu uprzedmiotowienia dla zbiorowej kreatywności jest zdeterminowane przez fakt, że niezrozumienie wzajemne partnerów całkowicie blokuje proces rozwiązywania zadania twórczego.

Proces rozumienia, uprzedmiotawiania i adekwatnego wyrażania idei w indywidualnej kreatywności jest często opóźniany przez lata i dziesięciolecia, czasami nie jest realizowany przez autora, ale przez zupełnie innego naukowca, inżyniera, krytyka literackiego, historyka sztuki. Historia nauki, technologii, literatury i sztuki jest pełna przykładów tego rodzaju.

W zespole kreatywnym, szczególnie bezpośrednio w procesie twórczego rozwiązywania problemów, takie uprzedmiotowienie odbywa się bardzo szybko - to kolejna istotna zaleta zbiorowego poszukiwania osoby. Szybkość uprzedmiotowienia wiąże się z tym, że po pierwsze, potrzeba wyjaśnienia nowej idei podczas zbiorowej kreatywności pojawia się natychmiast po jej odkryciu. Już pierwsze stwierdzenie jest skierowane do innych (z indywidualną kreatywnością - do siebie), wtedy głównym zadaniem staje się przekazanie idei partnerom. Po drugie, w kreatywnym zespole dość wysokich (kreatywnych) kwalifikacji istnieją możliwości szybkiego i wysokiej jakości uprzedmiotowienia: kadry mają praktyczne umiejętności uprzedmiotowienia; dobrze się rozumiemy; wiedzą i są ciągle przekonani w praktyce, że początkowo nowy pomysł często wygląda jak „brzydkie kaczątko”, któremu należy pomóc w wyrażeniu siebie, wsparciu, „uszlachetnieniu” itp. I innym ważnym powodem, dla którego w kreatywnym zespole występuje szybki obiektywizm: tylko w pewnym stopniu zobiektywizowany pomysł można tutaj utrwalić dla dalszego rozwoju. Jeśli podczas indywidualnej kreatywności osoba może ograniczyć się do krótkiego utrwalenia jakiejś podpowiedzi, wierząc, że generalnie „pamięta” pomysł (który, nawiasem mówiąc, nie jest zalecany w indywidualnej kreatywności) lub opisuje go własnymi słowami, to w zbiorowej kreatywności, Pomysł może zostać wysłany do rewizji zupełnie innej osobie, jest to całkowicie niemożliwe.

Należy zauważyć, że wyrażenie, uprzedmiotowienie i zrozumienie nowych idei jako kluczowych aktów komunikacji w zbiorowej kreatywności (rozpatrywanych właśnie z punktu komunikacji, a nie z ich treści) jest raczej trudne. Nawet jeśli osoba, zgodnie z poziomem zdolności twórczych i wykształcenia, jest potencjalnie zdolna do wyrażania, wyrażania i rozumienia nowego pomysłu, może nie być w stanie tego zrobić, jeśli nie posiada zdolności twórczej komunikacji. Jak często spotykamy „cichych” kreatywnych ludzi, którzy nie są w stanie przekazać swoich pomysłów innym; „Tongue-tied”, niezdolny do przedstawienia swojego pomysłu w odpowiednich terminach i równie pomagający innym w tym; „Głuchy”, nawet jeśli są dobrymi specjalistami i intelektualnie rozwiniętymi ludźmi, którzy nie wiedzą, jak słuchać, rozumieć i akceptować oryginalne sugestie innych.

Niestety niewielu ludzi, którzy sami rozwinęli się i rozwinęli w praktyce zdolność do wyrażania, odpowiedniego wyrażania, słuchania, rozumienia i akceptowania nowych pomysłów. W każdym razie ich liczba pozostaje w tyle za potrzebami postępu naukowego i technologicznego. Tymczasem umiejętność kreatywnej komunikacji może być (jak już wspomniano) stworzona przez celowe szkolenie z pomocą systemu specjalnych ćwiczeń.

*

Przeniesienie problemu organizacji kreatywnej komunikacji do drugiego bloku strategii zintegrowanych badań kreatywności wyraża się w budowie zróżnicowanych

86

systemy modeli (patrz rysunek), z których każdy odzwierciedla specyfikę odpowiedniego poziomu strukturalnego organizacji kreatywnej komunikacji.

Teraz rozważenie problemu może zostać przeniesione do trzeciego bloku strategii - bloku wiedzy abstrakcyjno-analitycznej zapośredniczonej przez praktykę. W tym przypadku zróżnicowany system modeli organizacji kreatywnej komunikacji powinien zostać ulepszony i zbadany za pomocą zestawu abstrakcyjnych metod analitycznych: a) ustalone są regularności abstrakcyjnych systemów interakcji - interakcje wewnątrzosobowe, zawartość czarnej skrzynki jest badana; b) eksperyment laboratoryjny („sztuczny”) (pełniący funkcję „praktyki modelowej”) staje się główną metodą uzyskiwania danych początkowych, a przedmiotem badań są empiryczne modele komunikacji twórczej, których modyfikacja i konkretna realizacja są określone przez specyfikę strukturalnego poziomu organizacji twórczej komunikacji, w granicach których prowadzone jest badanie.

1. Bush G. O. Podstawy heurystyki dla wynalazców. Ryga, 19 77.95 s

2. Jones C. J. Inżynieria i projektowanie sztuki: Nowoczesne metody analizy projektu. M., 1976. 374 s.

3. Kuchinsky, G.M. Dialog w procesie wspólnego rozwiązywania zadań umysłowych // Problem komunikacji w psychologii M, 1981. P 92-121.

4. Lomov B. F. Problem komunikacji w psychologii // Problem komunikacji w psychologii. M., 1981. str. 3-23.

5. Ponomarev Ya A. Psychologia kreatywności. M., 1976. 303 str.

6. Ponomarev Ya A. Rola komunikacji bezpośredniej w rozwiązywaniu problemów wymagających kreatywnego podejścia // Problem komunikacji w psychologii. M., 1981. C 79–91.

Otrzymał 24. II 1986